Διερευνώντας τη δυνατότητα
αμφισβήτησης των
στερεοτυπικών απεικονίσεων
της έμφυλης βίας

Περιηγηθείτε στο υλικό της φωτογραφικής εγκατάστασης «Το οπτικό της* πεδίο» που διοργάνωσε το Κέντρο Διοτίμα και η Ε.Α.Τ.Α. Α.Ε. με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Έμφυλης Βίας 2023. Η έκθεση εκκινεί από το ερώτημα: Πώς μπορεί να αναπαρασταθεί το τραύμα οπτικά με τρόπους που να παράγουν ενδυναμωτικές αφηγήσεις για τα υποκείμενα; Δύο φωτογράφοι, η Αλεξάνδρα Μασμανίδη και η Βέρα Χοτζόγλου, διερευνούν τη δυνατότητα αμφισβήτησης των στερεοτυπικών απεικονίσεων των εμπειριών έμφυλης βίας, που συχνά παρουσιάζονται μέσα από το βλέμμα του κακοποιητή. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στο Circuits and Currents, 24-26/11/2023 και στο πλαίσιό της πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση «Επανεγγράφοντας το βλέμμα· επιχειρώντας μια ενδυναμωτική αναπαράσταση του τραύματος» με ομιλήτριες την Έλενα Τζελέπη (Επίκουρη Καθηγήτρια Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) και την επιμελήτρια της έκθεσης Ιωάννα Ζούλη.

Παρά τις συλλογικές διεκδικήσεις των τελευταίων χρόνων, τις νομοθετικές αλλαγές και την ορατότητα που έχουν οι συζητήσεις για την έμφυλη βία και ανισότητα, το φαινόμενο συνεχίζει να εκδηλώνεται με ανησυχητική σταθερότητα και ένταση. Σε αυτό το πλαίσιο, ο τρόπος που αναπαρίσταται οπτικά, ειδικά μέσα από φωτογραφίες ή γραφιστικά, συχνά αναπαράγει κακοποιητικές εικόνες ή θυματοποιητικές αποτυπώσεις τραυματισμένων προσώπων και σωμάτων.

Η έκθεση Το οπτικό της* πεδίο αποτελεί μια πρόταση διερεύνησης του πώς μπορούμε να απομακρυνθούμε από τέτοιες στερεοτυπικές απεικονίσεις και να δημιουργήσουμε νέες εικόνες που αναδεικνύουν τη ματιά των επιζωσών με όρους ενδυνάμωσης και χειραφέτησης. Η διαδικασία δημιουργίας της έκθεσης βασίστηκε στην ιδέα ότι η φωτογραφία ως μέσο δεν δίνει μόνο τη δυνατότητα να αναπαρασταθεί η πραγματικότητα κυριολεκτικά αλλά μπορεί και να δημιουργήσει εναλλακτικές αφηγήσεις, μεταφορικές ή συμβολικές, που έχουν κοινωνικό αντίκτυπο.

Οι φωτογράφοι που προσκλήθηκαν να δημιουργήσουν νέα φωτογραφικά έργα για την έκθεση προτείνουν οπτικές αφηγήσεις που προκύπτουν από ιστορίες επιζωσών αλλά και από δικές τους εμπειρίες, δίνοντας χώρο σε προβληματισμούς και σε διαφορετικές διαδρομές ενδυνάμωσης. Η εικαστική προσέγγιση τους καθώς και η επιμέλεια, είναι αποτέλεσμα συζητήσεων και έρευνας, με κομβικό σημείο στη μεθοδολογία τη διενέργεια ομάδας εστιασμένης συζήτησης (focus group) υπό την επιστημονική επίβλεψη του Κέντρου Διοτίμα στην οποία συμμετείχαν οι φωτογράφοι, η επιμελήτρια, επαγγελματίες του τμήματος Επικοινωνίας του φορέα και επιζώσες εξυπηρετούμενες των υπηρεσιών του. Η συζήτηση αυτή καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τις θεματικές κατευθύνσεις των έργων καθώς και τη θεωρητική πλαισίωση της εγκατάστασης, ενώ υπογράμμισε πως τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα των έμφυλων σχέσεων χρειάζεται να προσεγγιστούν πολυπρισματικά ώστε να διαμορφωθούν εργαλεία για την ευαισθητοποίηση, την πρόληψη και την εξάλειψη της έμφυλης βίας.

Τα έργα της Αλεξάνδρας Μασμανίδη και της Βέρας Χοτζόγλου στρέφουν το βλέμμα προς τόπους ανασύνταξης και απόδρασης, προς χώρους ασφάλειας αλλά και προς τα πλέγματα σχέσεων που μπορούν να στηρίξουν την άρθρωση ενός λόγου μη «θυματο-κεντρικού» αλλά ενδυναμωτικού. Η φωτογραφική πράξη γίνεται, έτσι, αντιληπτή ως μια χειρονομία που έχει τη δυνατότητα να αφηγηθεί ιστορίες αλλά και να κινητοποιήσει, ώστε να μεταμορφώσει –με τα λόγια της Audrey Lorde– τη σιωπή σε γλώσσα και δράση. 

Ιωάννα Ζούλη, επιμελήτρια

GALLERY

Αλεξάνδρα Μασμανίδη

Βέρα Χοτζόγλου

EVENTS

Στιγμιότυπα από την έκθεση και την εκδήλωση με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Έμφυλης Βίας. Σας ευχαριστούμε για τη συμμετοχή, το μοίρασμα, τη συζήτηση!

Credits: Lila Efremidou

εκδήλωση

Επανεγγράφοντας το βλέμμα, επιχειρώντας μια ενδυναμωτική αναπαράσταση του τραύματος

Μετάβαση στο περιεχόμενο