Βιβλιοπαρουσίαση: Η σιωπή των κοριτσιών, Pat Barker

Η υπόθεση δεν είναι άλλη από την Ιλιάδα, ιδωμένη από την απέναντι πλευρά, την πλευρά των ηττημένων — και κυρίως των γυναικών. Αφηγήτρια είναι η Βρισηίδα, που από νεαρή βασίλισσα της Λυρνησσού καταλήγει δούλα στο κρεβάτι του Αχιλλέα.

Μέσα από την αφήγησή της διαβάζουμε για τη μοίρα όλων των γυναικών που βρέθηκαν αιχμάλωτες στο αντίπαλο στρατόπεδο, να υπηρετούν τον εχθρό, τους πολεμιστές που σκότωσαν τους άντρες, τα παιδιά και τα αδέλφια τους.

Έχουμε διαβάσει και αναλύσει τα ομηρικά έπη. Έχουμε συναντήσει αξιοθαύμαστους χαρακτήρες ανδρών που διακρίθηκαν για τις πολεμικές, κυρίως, αλλά και τις πνευματικές αρετές τους.

Κανείς μας όμως δεν μπήκε στον κόπο να αναρωτηθεί για τις γυναίκες της ομηρικής εποχής, για τη ζωή τους, τις απόψεις τους, τα θέλω τους ή τα συναισθήματά τους. Πλαισίωναν πάντα έναν άνδρα, εκτελώντας χρέη διακοσμητικού στοιχείου. Ήταν αντικείμενα προς χρήσιν, χωρίς δικαίωμα έκφρασης. Ήταν πάντα παρούσες, χωρίς όμως να έχουν ποτέ τον πρώτο λόγο.

Από το μυθιστόρημα αναδύεται η πνιγηρή αίσθηση ότι η γυναίκα βρίσκεται στο απόλυτο έλεος των διαθέσεων κάποιου άλλου, ο οποίος μπορεί να τη βιάσει, να την κακοποιήσει, ακόμα και να τη σκοτώσει, αν θέλει.

Λογοτεχνικός άθλος

Πολλοί κατατάσσουν τη Σιωπή των κοριτσιών στην κατηγορία της «φεμινιστικής λογοτεχνίας». Μπορεί να μην είναι ένα φεμινιστικό μανιφέστο, αλλά σίγουρα είναι μια κοφτερή, επικριτική ματιά στην πραγματικότητα.

Ναι, έχουν αλλάξει πολλά από τη μυθική εποχή της Βρισηίδας ως τις μέρες μας, αλλά ένα παραμένει επίκαιρο: ο διαρκής αγώνας των γυναικών να πάρουν στα χέρια τους τη μοίρα τους, το μικρό ή μεγαλύτερο τίμημα που συχνά καλούνται να πληρώσουν απλώς και μόνον επειδή έτυχε να γεννηθούν γυναίκες σε μια κοινωνία που παραμένει βαθιά πατριαρχική.

«Αντηχούσαν ακόμη στο μυαλό μου τα λόγια του Πρίαμου […]. Κάνω αυτό που κανένας άντρας δεν έχει ξανακάνει, φιλώ τα χέρια του ανθρώπου που σκότωσε τον γιο μου. […] Σκέφτηκα: Κι εγώ κάνω αυτό που έχουν αναγκαστεί να κάνουν αμέτρητες γυναίκες πριν από μένα. Ανοίγω τα πόδια μου στον άντρα που σκότωσε τον άντρα μου και τους αδελφούς μου» αναφέρουν οι ηρωίδες του βιβλίου.

Συγχρόνως, όμως, η Σιωπή των κοριτσιών αποτελεί και έναν λογοτεχνικό άθλο. Δεινή αφηγήτρια, με καθηλωτικό λόγο έχει παράλληλα το χάρισμα των παλιών αφηγητών  που ενώ διηγούνται γνωστές ιστορίες και γεγονότα σε κρατούν σε εγρήγορση μέχρι την τελευταία στιγμή.

Σημαντική διαφορά είναι ότι δεν ποντάρει στην πρόκληση εύκολων συγκινήσεων,  δεν αρκείται  στην τέρψη της ακοής μας, ούτε στο να μας εκθέσει τη φρίκη, τον πόνο, την απελπισία και την απόγνωση που συνοδεύουν τον πόλεμο και τις συνέπειές του. Την ενδιαφέρει να  αναρωτηθούμε για τα αυτονόητα και γι’ αυτά που δεν είχε τύχει να μας απασχολήσουν μέχρι τώρα.

Η συγγραφέας

Η Πατ Μπάρκερ γεννήθηκε το 1943 στο Γιορκσάιρ της Αγγλίας. Σπούδασε στη London School of Economics και στο Πανεπιστήμιο Ντάραμ. Δίδαξε Ιστορία και Πολιτική μέχρι το 1982. Μετά ασχολήθηκε με τη συγγραφή. Στα πρώτα μυθιστορήματά της αναφέρθηκε στη δύσκολη ζωή των γυναικών της εργατικής τάξης. Το 1995 τιμήθηκε με το βραβείο Booker για το τρίτο μέρος της τριλογίας για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο «Ο δρόμος των φαντασμάτων».

Info

Η σιωπή των κοριτσιών

Pat Barker

Μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου

Αιώρα 2019

σελ. 432, τιμή εκδότη €17,70

Γράφει η Δ.Τ.