Την ενσωμάτωση στο εθνικό Δίκαιο της Κοινοτικής Οδηγίας για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, προωθεί σχέδιο Νόμου που κατατέθηκε στη Βουλή χωρίς ωστόσο να έχει μέχρι στιγμής οριστεί η έναρξη ισχύος του.
Πρόκειται για την Οδηγία 2011/36/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 5ης Απριλίου 2011 για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προστασία των θυμάτων της, καθώς και για την αντικατάσταση της απόφασης-πλαίσιο 2002/629/ΔΕΥ του Συμβουλίου [Επίσημη Εφημερίδα L 101 της 15.4.2011].
Η έναρξη ισχύος της Οδηγίας ορίστηκε για τη 15η/4/2011, ενώ η προθεσμία για τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών ήταν 6/4/2013. Τον Απρίλιο 2013 εκδόθηκε υπουργική απόφαση για την ενσωμάτωση της Οδηγίας 2011/36/EE.
Τελικώς, σύμφωνα με τα επίσημα Πρακτικά της Κ’, 24 Σεπτεμβρίου 2013, κατατίθεται σχετικό σχέδιο νόμου στη βουλή.
Η νέα οδηγία που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) θεσπίζει ελάχιστους κοινούς κανόνες για τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων στον τομέα της εμπορίας ανθρώπων.
Τιμωρούνται η πρόσληψη, μεταφορά, διακίνηση, στέγαση ή υποδοχή προσώπων, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής ή της μεταβίβασης εξουσίας επί των προσώπων αυτών, με σκοπό εκμετάλλευσης.
Η εκμετάλλευση περιλαμβάνει, τουλάχιστον:
- την εκμετάλλευση της εκπόρνευσης άλλων ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης
- την καταναγκαστική παροχή εργασίας ή υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένης της επαιτείας, της δουλείας ή άλλων πρακτικών παρεμφερών προς τη δουλεία, της οικιακής δουλείας, της εκμετάλλευσης εγκληματικών δραστηριοτήτων ή της αφαίρεσης οργάνων).
Υφίσταται εκμετάλλευση από τη στιγμή που έχει ασκηθεί εξαναγκασμός σε πρόσωπο (απειλή χρήσης ή χρήση βίας, απαγωγή, απάτη, παραπλάνηση κ.λπ., ασχέτως εάν το θύμα έχει συναινέσει).
Όταν το θύμα είναι παιδί πρόσωπο κάτω των 18 ετών, οι εν λόγω πράξεις εκμετάλλευσης συνιστούν αυτομάτως πράξεις εμπορίας ανθρώπων, ακόμη και εάν δεν έχει χρησιμοποιηθεί κανένα μέσο εξαναγκασμού που προσδιορίζεται παραπάνω.
Κυρώσεις
Η υποκίνηση στην εμπορία ανθρώπων καθώς και η υποβοήθηση, η συνεργία ή η απόπειρα τιμωρούνται.
Η οδηγία ορίζει το ανώτατο όριο της ποινής για τα εν λόγω αδικήματα σε τουλάχιστον πέντε έτη στέρηση της ελευθερίας και σε τουλάχιστον δέκα έτη όταν μπορούν να διαπιστωθούν οι ακόλουθες επιβαρυντικές περιστάσεις:
- το αδίκημα διεπράχθη εις βάρος ιδιαίτερα ευάλωτου θύματος (τα παιδιά περιλαμβάνονται πάντα σε αυτήν την κατηγορία)
- το αδίκημα διεπράχθη στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης
- το αδίκημα, εκ προθέσεως ή λόγω σοβαρής αμέλειας, έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή του θύματος
- το αδίκημα διεπράχθη με τη χρήση σοβαρής βίας ή προκάλεσε ιδιαίτερα σοβαρή βλάβη στο θύμα
Τα νομικά πρόσωπα μπορούν επίσης να υπέχουν ευθύνη, εάν τα αδικήματα διαπράττονται προς όφελός τους από οποιοδήποτε πρόσωπο το οποίο κατέχει ιθύνουσα θέση.
Το ίδιο ισχύει στις περιπτώσεις όπου η απουσία εποπτείας ή ελέγχου από το εν λόγω πρόσωπο κατέστησε δυνατή τη διάπραξη αδικημάτων από πρόσωπο που ενεργεί υπό τη δικαιοδοσία του.
Οι κυρώσεις κατά των νομικών προσώπων περιλαμβάνουν χρηματικές ποινές ή πρόστιμα, καθώς και άλλες κυρώσεις, όπως θέση υπό δικαστική εποπτεία ή εκκαθάριση.
Τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν να μην ασκήσουν δίωξη ούτε να επιβάλουν κυρώσεις σε θύματα εμπορίας ανθρώπων λόγω της συμμετοχής τους σε εγκληματικές δραστηριότητες, εφόσον η συμμετοχή αυτή ήταν αποτέλεσμα εξαναγκασμού.
Όσον αφορά τη δίωξη των δραστών, η οδηγία προβλέπει, συγκεκριμένα, τη δυνατότητα για τα κράτη μέλη να ασκούν δίωξη στους υπηκόους τους για αδικήματα που διαπράχτηκαν σε άλλη χώρα της ΕΕ, και να προσφεύγουν σε μέσα έρευνας που είναι χαρακτηριστικά της καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος, όπως η τηλεφωνική παρακολούθηση.
Παροχή συνδρομής, στήριξης και προστασίας στα θύματα
Τα κράτη μέλη οφείλουν να μεριμνούν ώστε να παρέχεται συνδρομή και στήριξη στα θύματα, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την ποινική διαδικασία, προκειμένου αυτά να μπορέσουν να ασκήσουν τα δικαιώματά τους βάσει του καθεστώτος των θυμάτων σε ποινικές διαδικασίες.
Η εν λόγω στήριξη συνίσταται κυρίως στην παροχή στέγης, ιατρικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένης και της ψυχολογικής βοήθειας, αλλά και στην παροχή ενημέρωσης και υπηρεσιών διερμηνείας και μετάφρασης, εφόσον χρειάζεται.
Για τα παιδιά, επειδή είναι ιδιαίτερα ευάλωτα θύματα, πρέπει να ισχύουν συμπληρωματικά μέτρα, όπως φυσική και ψυχοκοινωνική στήριξη, πρόσβαση στην εκπαίδευση και, ενδεχομένως, η δυνατότητα διορισμού κηδεμόνα ή εκπροσώπου.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας και της ποινικής διαδικασίας, τα θύματα πρέπει να τυγχάνουν της δέουσας προστασίας, η οποία περιλαμβάνει την πρόσβαση σε νομική συνδρομή και εκπροσώπηση, δωρεάν εφόσον χρειάζεται, και, ενδεχομένως, σε πρόγραμμα προστασίας μαρτύρων.
Πρέπει να αποφεύγεται η πρόκληση περαιτέρω τραυμάτων στα θύματα, διά της απαλλαγής τους, για παράδειγμα, από κάθε επαφή με τον κατηγορούμενο. Για τα παιδιά πρέπει να ισχύουν ειδικά μέτρα, ιδίως όσον αφορά τις συνθήκες των συνεντεύξεών τους.
Συγκεκριμένα, οι συνεντεύξεις πραγματοποιούνται χωρίς καθυστέρηση, σε προσαρμοσμένους χώρους και από επαγγελματίες εκπαιδευμένους προς τον σκοπό αυτό.
Τα θύματα εμπορίας ανθρώπων πρέπει να έχουν πρόσβαση στα προγράμματα αποζημίωσης θυμάτων εγκλημάτων βίας εκ προθέσεως.
Πρόληψη
Όσον αφορά την πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων, η οδηγία ζητά από τα κράτη μέλη:
- την αποθάρρυνση της ζήτησης μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης
- τη διεξαγωγή ενημερωτικών εκστρατειών και εκστρατειών ευαισθητοποίησης
- την επιμόρφωση των λειτουργών που ενδέχεται να έλθουν σε επαφή με θύματα της εμπορίας
- τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για την ποινικοποίηση της χρήσης υπηρεσιών, σεξουαλικών ή άλλων, που παρέχει θύμα της εμπορίας ανθρώπων
Επιπλέον, θεσπίστηκε Ευρωπαίος Συντονιστής Δράσης κατά της Εμπορίας, με στόχο να διασφαλίζει συνεκτική προσέγγιση σε θέματα καταπολέμησης του εν λόγω φαινομένου στην ΕΕ. Η Δανία δεν συμμετέχει στην οδηγία.
Πλαίσιο
Η εμπορία ανθρώπων απαγορεύεται ρητά από τον Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και η ΕΕ έχει θέσει ως μια από τις προτεραιότητές της την καταπολέμηση αυτού του φαινομένου στο πλαίσιο του προγράμματος της Στοκχόλμης.
Αυτή η νέα οδηγία αντικαθιστά την οδηγία-πλαίσιο 2002/629/ΔΕΥ για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Θεσπίζει ευρύτερο ορισμό αυτού του φαινομένου, συμπεριλαμβάνοντας και άλλες μορφές εκμετάλλευσης.
