Η νομική ομάδα του Κέντρου Διοτίμα είχε υποβάλει στις 14 Απριλίου 2019 τις ακόλουθες παρατηρήσεις στην πλατφόρμα της Δημόσιας Διαβούλευσης, σχετικά με τον προτεινόμενο Ποινικό Κώδικα.

Οι παρατηρήσεις αφορούσαν:
1) στο υπό ψήφιση άρθρο 336 ΠΚ,  σχετικά με τον ορισμό του βιασμού, καθώς και
2) στα ακόλουθα άρθρα του ΠΚ που σχετίζονται με περιστατικά έμφυλης βίας και διακρίσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι και στις δύο περιπτώσεις τα άρθρα που τροποποιούνται με τον νέο ποινικό κώδικα μειώνουν την προστασία των θυμάτων:

336 ΠΚ _ Βιασμός

Η προσθήκη της απαίτησης σπουδαίου και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας δεν συνάδει με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα.

Στην αντικειμενική υπόσταση  τυποποιείται ανεπίτρεπτα η πράξη που τελείται ανάμεσα σε έναν «ιδανικό δράστη» και ένα «ιδανικό θύμα», που όμως αποτελεί ένα πολύ μικρό ποσοστό των περιπτώσεων, όπως διαφαίνεται και από την υπάρχουσα νομολογία.

Τίθενται έτσι έξω από τον προστατευτικό πυρήνα της διάταξης περιπτώσεις χρησιμοποίησης εκβιαστικών μέσων.

Ελλείψει επίσημων στατιστικών στοιχείων η ανωτέρω δικαιοπολιτική επιλογή είναι αυθαίρετη και δεν συνάδει με τις αρχές της καλής νομοθέτησης.

Μάλιστα σύμφωνα με το Εγχειρίδιο για τη νομοθεσία σχετικά με τη Βία κατά των Γυναικών των Ηνωμένων Εθνών (United Nations [2010] Handbook for Legislation on Violence Against Women) : “ο ορισμός του βιασμού θα πρέπει να μην περιέχει ως προϋπόθεση την άσκηση σωματικής βίας και αντιθέτως η μη τέλεσή του να βασίζεται στην ύπαρξη εκούσιας και σαφούς συναίνεσης” .

Περαιτέρω, προβληματική καθίσταται και η αντικατάσταση της «ασελγούς πράξης» από τη «γενετήσια πράξη» σε όλο το σχετικό κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα. Σύμφωνα με το νέο σχέδιο νόμου «γενετήσια πράξη» αποτελεί η συνουσία και οι ίσης βαρύτητας πράξεις.

Ωστόσο, με τη χρήση του προσδιορισμού «ίσης» αποκλείονται πράξεις που ανάγονται στη γενετήσια σφαίρα και αντικειμενικά προσβάλλουν το αίσθημα αιδούς χωρίς να προϋποθέτουν διείσδυση.

Ακόμη, ο ανωτέρω ορισμός στερεί από τον δικαστή το περιθώριο διακριτικής του ευχέρειας να υπαγάγει στην αντικειμενική υπόσταση του βιασμού και άλλες πράξεις που ad hoc κρίνονται τιμωρητέες σύμφωνα με το άρθρο 336 ΠΚ.

Δέον, λοιπόν, να αντικατασταθεί το «ίσης βαρύτητας» από «ανάλογης βαρύτητας» πράξεις.

Επομένως, ο νέος ορισμός, αφενός εισάγοντας την έννοια του κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας, και αφετέρου ορίζοντας στενά τη «γενετήσια πράξη», περιορίζει υπέρμετρα την παρεχόμενη προστασία.

Αντιθέτως ένα σύγχρονος ποινικός κώδικας ευρωπαϊκού κράτους θα έπρεπε στον ορισμό του βιασμού να συμπεριλαμβάνει την έννοια της συναίνεσης, η έλλειψη της οποίας αποτελεί ικανή συνθήκη για την τέλεση του αδικήματος (βλ. Αρθρο 36 της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης). (βλ. στη δημόσια διαβούλευση εδώ)

312 ΠΚ _ Σωματική βλάβη αδύναμων ατόμων

Με το άρθρο 312 παρ. 2 του σχεδίου Ποινικού Κώδικα εισάγεται στον ΠΚ το άρθρο 6 του Ν.3500/2006 περί ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης.

Καταρχάς, η εισαγωγή αυτή συνεπάγεται τον αποκλεισμό της δυνατότητας εφαρμογής της ποινικής διαμεσολάβησης του άρθρου 11 του ανωτέρω νόμου στις περιπτώσεις αυτές.

Ακόμη, με το άρθρο  2 του νέου άρθρου 312, ορίζεται ότι η πράξη τιμωρείται όταν τελείται «σε βάρος συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου ή σε βάρος συντρόφου κατά τη διάρκεια της συμβίωσης».

Με το τρόπο αυτό αποκλείεται, όμως, η εφαρμογή της διάταξης σε μόνιμους συντρόφους που δεν συμβιούν, σε τέως συζύγους, σε μέρη συμφώνου συμβίωσης που έχει λυθεί καθώς στους τέως μόνιμους συντρόφους, όπως προβλεπόταν υπό τον Ν.3500/2006 (επέκταση της προστασίας  που συντελέσθηκε με τον πρόσφατο Ν.4531/2018).

Η νέα προτεινόμενη διάταξη όχι μόνο έρχεται σε αντίθεση με τις αξιολογήσεις του νομοθέτη στον πρόσφατο ανωτέρω νόμο αλλά προχωρά και σε περιορισμό του πεδίου εφαρμογής, καθώς ακόμη και στο προγενέστερο του Ν.4531/2018 νομοθετικό καθεστώς, υπό την αρχική μορφή του 3500/2006, προστατεύονταν τουλάχιστον οι πρώην σύζυγοι. (βλ. στη δημόσια διαβούλευση εδώ).

Άρθρο 315 ΠΚ (παλαιό 315 Β ΠΚ)_ Ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων γυναικών

Το άρθρο 315 Β προστέθηκε στον Ποινικό Κώδικα με τον νόμο 4531/2018. Σύμφωνα με το ισχύον άρθρο 315 Β τιμωρείται όποιος “προκαλεί”  ή “παροτρύνει με οποιονδήποτε τρόπο” γυναίκα να υποβληθεί σε ακρωτηριασμό των γεννητικών της οργάνων.

Ωστόσο, στο υπό ψήφιση άρθρο του σχεδίου νόμου επιλέγεται να τιμωρηθεί μόνο όποιος «καταπείθει» γυναίκα να προβεί στην ανωτέρω πράξη, περιορίζοντας έτσι αναιτιολόγητα το πεδίο εφαρμογής της διάταξης.

Η ανωτέρω, δε, επιλογή αντιτίθεται και στο άρθρο 38 της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, και ειδικότερα στις παραγράφους (β) και (γ), οι οποίες αρκούνται στην «παρότρυνση» και μάλιστα σε περιπτώσεις κοριτσιών στην απλή «υποκίνηση». (βλ. στη δημόσια διαβούλευση εδώ)

358 ΠΚ_ Παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής

Στην υπό ψήφιση διάταξη, η επιπλέον προϋπόθεση αναγνώρισης της υποχρέωσης διατροφής με εκτελεστή δικαστική απόφαση, θέτει εκτός προστασίας τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η ρύθμιση της διατροφής ανήλικων τέκνων έχει γίνει με την έγγραφη συμφωνία των συζύγων, σύμφωνα με το αρ.1441 παρ. 1 και 2 ΑΚ, ως ισχύει μετά τον ν. 1509/2017, ο οποίος ρύθμισε τη νέα διαδικασία έκδοσης συναινετικού διαζυγίου.

Επιπλέον, η υποχρέωση υποβολής εγκλήσεως για την άσκηση ποινικής δίωξης μειώνει την απαξία του συγκεκριμένου αδικήματος, αφού κάμπτεται ο γενικός κανόνας της αυτεπάγγελτης δίωξης των εγκλημάτων.

Ζήτημα τίθεται, επιπρόσθετα, με την τρίμηνη αποκλειστική προθεσμία του άρθρου 117 παρ.1 ΠΚ ειδικά στις περιπτώσεις όπου ο υπόχρεος καταβάλλει την οφειλόμενη διατροφή ορισμένους μόνο μήνες τον χρόνο, κατά το δοκούν.

Στην περίπτωση αυτή, Θα αναγκάζεται έτσι ο παθών (κατά κανόνα, η παθούσα), να υποβάλλει έγκληση κάθε φορά που ο υπόχρεος δεν καταβάλλει την διατροφή, επωμιζόμενη τα αντίστοιχα έξοδα. (βλ. στη δημόσια διαβούλευση εδώ)