Προσφύγισσες, αιτούσες άσυλο, γυναίκες μόνες, γυναίκες αρχηγοί οικογενειών, που έχουν κάνει το μακρύ ταξίδι του ξεριζωμού.

Γυναίκες που έχουν καταφτάσει στη χώρα μας από εμπόλεμες ζώνες, από χώρες προέλευσης στις οποίες εφαρμόζονται ο εξαναγκαστικός γάμος, ο ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνωναν και άλλες επιβλαβείς πρακτικές.

Γυναίκες που βιώνουν πολλαπλές μορφές βίας στη διάρκεια του ταξιδιού ή στη χώρα υποδοχής, που έχουν βγει ή συνεχίζουν να ζουν, μέσα σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον.

Γυναίκες που διαβιούν σε μια χώρα που δεν γνωρίζουν.

Ζωές σε αβεβαιότητα, ζωές σφραγισμένες από την αναμονή: να επανενωθούν με την οικογένεια τους, να προχωρήσει η διαδικασία και να πάρουν άσυλο, να δουν τι θα γίνει με τους υπόλοιπους, που έμεινε πίσω στην πατρίδα.

Γυναίκες από το Ιράν, το Ιράκ, το Κουβέιτ, τη Συρία και το Αφγανιστάν, άλλες νεαρά κορίτσια και άλλες σε μεγαλύτερη ηλικία, κόρες και μητέρες μαζί, συναποτελούν τις πολύγλωσσες ομάδες ενδυνάμωσης προσφυγισσών, που διοργάνωσε το Κέντρο Διοτίμα, πιλοτικά, από το Σεπτέμβριο του 2018.

Ομάδες ενδυνάμωσης προσφυγισσών

Οι ομάδες εντάσσονται στο πλαίσιο του προγράμματος Πρόληψης και απόκρισης της έμφυλης βίας στον αστικό ιστό, που υλοποιείται με την υποστήριξη της International Rescue Committee (IRC), της Ύπατης Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες  στην Ελλάδα (UNHCR Greece) και του European Civil Protection and HumanitarianAid Operations (ECHO), για την περίοδο Σεπτέμβριος 2017 – Δεκέμβριος 2018.

«Αρχικά, για τους μήνες Σεπτέμβριο – Οκτώβριο, οι ομάδες λειτούργησαν με τη συμμετοχή προσφυγισσών, που έχουν ήδη εξυπηρετηθεί από το Κέντρο Διοτίμα. Πρόκειται για γυναίκες που ήταν εξοικειωμένες με τις υπηρεσίες μας και είχαν δημιουργήσει σχέσεις εμπιστοσύνης με το φορέα και τις/τους επαγγελματίες του. Α

πό το μήνα Νοέμβριο οι ομάδες θα ανοίξουν, περιλαμβάνοντας επωφελούμενες και από άλλους φορείς. Για αυτό το σκοπό θα πραγματοποιηθεί κάλεσμα σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, που δραστηριοποιούνται με προσφύγισσες, που διαμένουν στον αστικό ιστό της Αθήνας», αναφέρει η Άννα Σαλβάννου, empowermentofficer, που «τρέχει» τις ομάδες.

Δίκτυο γυναικών

Στην κάθε ομάδα μπορούν να συμμετάσχουν μέχρι 10 προσφύγισσες.

Οι ομάδες είναι χωρισμένες σε οκτώ θεματικές, που επιλέχθηκαν προσεκτικά, για να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερες ανάγκες αυτής της ευάλωτης ομάδας γυναικών.

Συγκεκριμένα οι θεματικές είναι: «Επαγγελματικές δεξιότητες και αγορά εργασίας», «Γυναίκες και δικαιώματα», «Ιστορίες γυναικών που αποτελούν έμπνευση», «Ασφαλής μετακίνηση στην πόλη», «Η Αθήνα μέσα από τα μάτια των γυναικών», «Γυναικεία υγιεινή και προσωπική φροντίδα», «Οικογενειακός προγραμματισμός», «Διαχείριση άγχους» (οι δύο τελευταίες ομάδες διοργανώνονται από τους Γιατρούς χωρίς Σύνορα).

«Μέσα από τις ομάδες ενδυνάμωσης ο στόχος μας είναι διττός: αρχικά επιδιώκουμε να ενημερωθούν οι γυναίκες για τα δικαιώματα τους στην εργασία, την εκπαίδευση, την οικογένεια, τα δικαιώματα τους ως αιτούσες άσυλο.

Ενδεικτικά: σε κάποιες ομάδες οι προσφύγισσες διερευνούν τις επαγγελματικές τους δεξιότητες, μαθαίνουν πως να αναζητούν εργασία, ποια είναι τα εργασιακά τους δικαιώματα, σε ότι αφορά την ελληνική πραγματικότητα· σε άλλεςπάλι εξοικειώνονται με τη νέα πόλη, στην οποία καλούνται να ζήσουν κλπ».

«Το βασικότερο όμως, για εμάς, είναι το χτίσιμο ενός δικτύου ανάμεσα στις ίδιες τις προσφύγισσες.

Άλλωστε, η αναγκαιότητα ενίσχυσης των μεταξύ τους σχέσεων γίνεται αμέσως ορατή, μόλις κανείς δει ότι αυτές οι γυναίκες συχνά ζουν μόνες τους, χωρίς άλλο υποστηρικτικό πλαίσιο, πέρα από τις υπηρεσίες που λαμβάνουν, σε ένα άγνωστο περιβάλλον, που διακρίνεται για την αβεβαιότητα του».

Είμαστε όλες γυναίκες

Ταυτόχρονα, στις ομάδες, δίνεται ειδικό βάρος στην ενημέρωση των προσφυγισσών σχετικά με τα γυναικεία δικαιώματα.

Γίνεται έτσι προσπάθεια να έρθουν σε επαφή οι προσφύγισσες με την κεκτημένη εμπειρία από τους αγώνες, τις διεκδικήσεις και τα αποτελέσματά του δυτικού φεμινιστικού κινήματος.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Άννα: «Σε αυτό το πλαίσιο θέλουμε να σφυρηλατήσουμε, στην ομάδα, την αίσθηση ότι παρά τις διαφορές (διαφορετικό πολιτισμικό και γλωσσικό background, διαφορετικές εμπειρίες κλπ) υπάρχει ένα πολύ σημαντικό κοινό σημείο: όλες είμαστε γυναίκες, που βιώνουμε ή μπορεί να βιώσουμε διακρίσεις ή απειλή διάκρισης ή/και επίθεσης, και είναι απαραίτητο να ενισχύσουμε την κοινότητα των χαρακτηριστικών μας, ώστε να αναπτύξουμε τις δυνατότητες μας, να διερευνήσουμε τα ταλέντα και τα ισχυρά μας σημεία, να εξελιχθούμε».

Δεν είσαι μόνη

Πώς όμως  οι ίδιες οι γυναίκες προσλαμβάνουν τις εαυτές τους μέσα στην ομάδα;

«Οι προσφύγισσες κατανοούν την αναγκαιότητα να συσχετιστούν μεταξύ τους, να κοινωνικοποιηθούν μέσα από την ομάδα. Αυτό το αποδεικνύει και το γεγονός ότι πολλές διασχίζουν όλη την Αθήνα για να έρθουν κάθε εβδομάδα.

Παράλληλα τους δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για τη σταθερή παρουσία τους σε ένα χώρο που δεν τις αντιμετωπίζει ως ωφελούμενες – εξυπηρετούμενες, μέσα σε ένα ασφαλές πλαίσιο στο οποίο νιώθουν ότι η συμμετοχή τους είναι ισότιμη».

Πώς οι προσφύγισσες προσλαμβάνουντις συζητήσεις για τα γυναικεία δικαιώματα;

«Πρόσφατα, σε μια ομάδα για τα γυναικεία δικαιώματα, ξεκινήσαμε συζητώντας για το κοινωνικό φύλο, για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα. Μια προσφύγισσα ανέφερε το πρώτο πράγμα που της ήρθε στο μυαλό: στη χώρα της, όταν γέννησε το πρώτο της παιδί, που ήταν κορίτσι, δεν της έδωσαν να φάει για δύο μέρες.

Την εμπειρία αυτή, την είχε βιώσει πολύ τραυματικά και της ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να τη μοιραστεί. Οι υπόλοιπες γυναίκες της ομάδας την άκουσαν, την παρηγόρησαν, την ενθάρρυναν, ένιωσαν το βίωμα της, ακόμα και αν δεν το είχαν ζήσει οι ίδιες. Ακόμα και το χιούμορ μπήκε στο παιχνίδι για να ελαφρύνει το κλίμα. Στο τέλος η γυναίκα έμοιαζε ανακουφισμένη.

Είναι εντυπωσιακό να βλέπεις γυναίκες να μοιράζονται εμπειρίες δύσκολες ή/και τη χαρά τους, και να αναπτύσσονται διάφορες δυναμικές. Εδώ ακριβώς συμπυκνώνεται και ο στόχος της ομάδας».

«Ταυτόχρονα όλη αυτή η διαδικασία ενδυναμώνει και τις ίδιες τις επιζήσασες έμφυλης βίας, καθώς όταν οι γυναίκες γνωρίζουν ότι δεν είναι μόνες, μπορούν να  αναγνωρίσουν τη δύναμη τους και να αντιμετωπίσουν / ξεπεράσουν τραυματικά γεγονότα στη ζωή τους».

Κοινωνική ένταξη

«Οι ομάδες ενδυνάμωσης παίζουν σημαντικό ρόλο και στην κοινωνική ένταξη των προσφυγισσών. Μέσα από το δίκτυο των γυναικών, που σταδιακά οικοδομείται, οι προσφύγισσες μπορούν να διαμοιραστούν πληροφορίες αλλά και εμπειρίες.

Για παράδειγμα κάποιες γυναίκες, που μπορεί να ζουν τρία χρόνια στην Ελλάδα, έχουν κάνει σημαντικά βήματα στην ένταξη τους και να είναι έτοιμες να δώσουν πολύ χρήσιμες πληροφορίες σε μια άλλη γυναίκα που βρίσκεται εδώ μόλις 3 μήνες.

Επίσης,  όσες διαμένουν χρόνια στη χώρα μπορούν να αναγνωρίσουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, να καταλάβουν καλύτερα πως αισθάνεται η νεοαφιχθείσα και να συναισθανθούν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ακόμα και σε βασικά ζητήματα, όπως ποιο λεωφορείο είναι το σωστό, ποια είναι η πιο ασφαλής και σύντομη διαδρομή κλπ.

Με αυτόν τον τρόπο και ενημερώνεται η γυναίκα που λαμβάνει την πληροφορία, και ενδυναμώνεται εκείνη που τη δίνει, αφού μπορεί να αναγνωρίσει πόσα πολλά έχειγνωρίζει.

Βιωματικές προσεγγίσεις

Κάθε εβδομάδα πραγματοποιούνται δύο ομάδες.

Η διάρκεια τους είναι δίωρη, και η κάθε μια πραγματοποιείται είτε στα γαλλικά, ή στα αραβικά, ή στα φαρσί, με διερμηνεία.

«Οι γυναίκες μπορούν να συμμετέχουν ελευθέρα, χωρίς κάποιο προαπαιτούμενο, είτε σε μια συνάντηση ή σε όλο τον κύκλο των οκτώ συναντήσεων. Άλλωστε για αυτό το λόγο κάθε θεματική ομάδα επαναλαμβάνεται μέσα στο μήνα, κυκλικά» αναφέρει η Άννα.

Στις συναντήσεις τα θέματα προσεγγίζονται με βιωματικό τρόπο.

«Μέριμνα μας είναι να ενισχύσουμε την ολοένα μεγαλύτερη συμμετοχή των ίδιων των γυναικών.

Σε αυτό το πλαίσιο πολλές φορές συγκροτούνται μικρότερες ομάδες εντός τις ίδιας της ομάδας, ώστε οι γυναίκες να έχουν περισσότερο χρόνο να ακούσουν και να μιλήσουν, να μοιραστούν εμπειρίες, να δουν τον εαυτό τους μέσα στην ομάδα.

Δεν είναι λίγες οι φορές που οι προσφύγισσες παρουσιάζουν με δική τους πρωτοβουλία κάτι στην ομάδα ή προτείνουν θέματα που θα τις ενδιέφεραν ώστε να ενταχθούν στις θεματικές μας».

Εκτός των τειχών

«Ταυτόχρονα για να έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον οι ομάδες, επεξεργαζόμαστε τα θέματα με διάφορους τρόπους: μέσω συζήτησης, παρουσιάσεων, βιωματικών δράσεων, προβολών, αλλά και με το να βγούμε από τα όρια του γραφείου και να συναντηθούμε σε άλλα σημεία στην πόλη, να γνωρίσουμε νέους χώρους που μπορεί στη συνέχεια οι γυναίκες να επισκέπτονται και μόνες ή με τις φίλες τους και τις οικογένειές τους, να προσφέρουμε πληροφορία και γνώση που μπορεί στη συνέχεια να αξιοποιηθεί από τις ίδιες».

«Μέχρι τώρα έχουμε προσφέρει τη δυνατότητα δωρεάν επίσκεψης στο λούνα παρκ, διερευνούμε τις δυνατότητες προβολών ταινιών σε σινεμά ή χώρους ειδικά διαμορφωμένους για το σκοπό αυτό, επισκέψεις σε μουσεία κλπ.

Στο πλαίσιο αυτό, στις 16/11, θα πραγματοποιηθεί επίσκεψη στον ιστορικό χώρο του Πολυτεχνείου και συζήτηση ενημέρωση για την επέτειο της εξέγερσης του 1973.

Άλλωστε θεωρούμε ότι η ενημέρωση των προσφυγισσών για τη σύγχρονη ιστορία της χώρας, την ιστορία της διεκδίκησης δικαιωμάτων διαδραματίζει επίσης ένα σημαντικό ρόλο σε ό,τι αφορά τόσο στην κοινωνική τους ένταξη, ιδίως όσων πρόκειται ή σκοπεύουν να μείνουν στην Ελλάδα, όσο και στην επιλογή από πλευράς τους μιας διεκδικητικής, αγωνιζόμενης θέσης» επισημαίνει η Άννα.

Συνέργειες με φορείς

Παράλληλα προωθούνται διάφορες συνέργειες με άλλους φορείς, οργανώσεις και χώρους.

Για παράδειγμα, «έχει ήδη προγραμματιστεί η διοργάνωση μαθημάτων skateboard από την οργάνωση free movement skateboarding, για τα παιδιά των γυναικών που συμμετέχουν στις ομάδες ενδυνάμωσης.

Τα μαθήματα θα γίνονται στα αγγλικά. Προσδοκία μας είναι να αποτελέσουν μια καλή αφορμή ώστε  οι γυναίκες να συναντηθούν σε μέρη της πόλης που δεν είναι “χώροι υπηρεσιών’’, σε τόπους κοινούς, πέρα από τους γλωσσικούς περιορισμούς, ώστε να γνωριστούν και να έρθουν κοντά γυναίκες με διαφορετική πολιτισμική και κοινωνική προέλευση. Ενδεχομένως ακόμη και οι ίδιες να κάνουν ομάδες skateboard!» λέει η Άννα με ενθουσιασμό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει σχεδιασμός για συγκρότηση ομάδων με νεαρές γυναίκες και με θεματικές που ενδιαφέρουν περισσότερο ένα μικρότερο ηλικιακά πληθυσμό, ενώ προγραμματίζεται και συγκρότηση αγγλόφωνης ομάδας.

Και πως νιώθει η ίδια η Άννα υλοποιώντας τις ομάδες ενδυνάμωσης: «Αυτούς τους δύο πρώτους μήνες, επειδή ήμασταν σε πιλοτική φάση προσπαθούσαμε να διερευνήσουμε τι δουλεύει, τι χρειάζεται να διορθώσουμε, πως μπορούμε να ενισχύσουμε τη συμμετοχή των γυναικών.

Παρά το άγχος και τρέξιμο, οι μέρες που συναντιούνται οι ομάδες είναι πλούσιες: το να βλέπεις γυναίκες που έρχονται π.χ από το Ίλιον, σπάζοντας τη συνήθεια  να μένουμε στο σπίτι, το να βλέπεις γυναίκες που δεν φεύγουν μετά τις ομάδες από το γραφείο γιατί έχουν ανοίξει μια κουβέντα σε ένα ήρεμο ασφαλές περιβάλλον, το να γνωρίζεις ότι όλη αυτή η διαδικασία θα έχει μακροπρόθεσμο κέρδος που θα συμβάλει στην ευημερία τους των ίδιων αλλά και των παιδιών /οικογένειες τους, αποτελεί τη μεγαλύτερη ανταμοιβή».

Δείτε αναλυτικά το πρόγραμμα

**** Συνέντευξη στη Νατάσα Κεφαλληνού, υπεύθυνη επικοινωνίας του Κέντρου Διοτίμα