Σε μία παραδοσιακή μονοκατοικία της Λέσβου, σε ένα χώρο διαμορφωμένο αποκλειστικά για γυναίκες, η Shirin τοποθετεί στο τραπέζι ζεστό καφέ και ολόφρεσκο κέικ. Δημιουργεί ένα οικείο περιβάλλον στο “Women’s Info Point”, όπως ονομάζεται ο χώρος, για να υποδεχθεί προσφύγισσες σε μια από τις τακτικές συναντήσεις που συντονίζει με σκοπό την ενημέρωσή τους σχετικά με θέματα έμφυλης βίας.
Η Shirin κατάγεται από το Ιράν, αλλά τα τελευταία χρόνια ζει στη Λέσβο, όπου πλέον εργάζεται ως συντονίστρια ομάδων πρόληψης της έμφυλης βίας στο Κέντρο για τα Έμφυλα Δικαιώματα και την Ισότητα Διοτίμα, εταίρο της Ύπατης Αρμοστείας.
Η Shirin είναι μέλος μιας ευρύτερης ομάδας γυναικών με προσφυγικό ή μεταναστευτικό προφίλ οι οποίες αποτελούν τον συνδετικό κρίκο της οργάνωσης με τις προσφυγικές κοινότητες. Ρόλος τους είναι η πρόληψη και η αντιμετώπιση της έμφυλης βίας μέσω της ενημέρωσης και ενδυνάμωσης, κυρίως μόνων και ευάλωτων γυναικών που διαμένουν στην Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή της Λέσβου.
Στη σημερινή συνεδρία συμμετέχουν τρεις γυναίκες από τη Σιέρρα Λεόνε, οι οποίες είναι επιζώσες έμφυλης βίας: η Fatmata, η Hawanatu και η Memunatu. Αποκαλούν τον χώρο «σπίτι», γιατί νιώθουν οικεία όταν βρίσκονται εκεί. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας κυριαρχεί φιλικό κλίμα που βοηθάει να δημιουργηθεί ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και ασφάλειας.
Η Shirin μέσα από διαδραστικές παρουσιάσεις, ερωτήσεις και προσωπικές ιστορίες προσπαθεί να εξηγήσει στις τρεις γυναίκες θέματα ισότητας και δικαιωμάτων. Όπως η ίδια αναφέρει, τα θέματα φύλου και σεξουαλικής φύσης, συχνά αποτελούν ταμπού για τις γυναίκες. Το Κέντρο Διοτίμα δίνει μάχη για να καταρρίψει αυτού του είδους τα στερεότυπα και να βοηθήσει επιζήσασσες έμφυλης βίας να μιλήσουν ανοιχτά για όσα έχουν αντιμετωπίσει στο παρελθόν.
Ένα από τα πρώτα θέματα που θίγονται κατά τη συνάντηση είναι οι διαφορετικές μορφές βίας. Η Shirin τούς εξηγεί ότι δεν είναι μόνο η σωματική κακοποίηση την οποία πρέπει να προσέχουν και να αναφέρουν εάν συμβεί σε εκείνες ή στον περίγυρό τους. Υπάρχουν πολλές μορφές κακοποίησης, συχνά όχι τόσο ορατές, όπως είναι η ψυχολογική βία και η οικονομική χειραγώγηση.
«Ακόμα και κάποιος που δεν έχει πρόθεση να σας βλάψει, ασκεί βία», λέει στις τρεις γυναίκες.
Οι γυναίκες επίσης ενδιαφέρονται να μάθουν πώς μπορούν να αναφέρουν ένα περιστατικό βίας. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, εκφράζουν και την αγωνία τους για τις συνέπειες που μπορεί να υποστούν εάν καταγγείλουν έναν δράστη. Η Shirin τις καθησυχάζει και τις διαβεβαιώνει ότι σε όλη τη διαδικασία διασφαλίζονται ο σεβασμός και η εμπιστευτικότητα.
Η Βιβιάνα Κούκου, συντονίστρια του Κέντρου Διοτίμα στη Λέσβο, περιγράφει πόσο επίπονο είναι όταν επιζώσες έμφυλης βίας συνειδητοποιούν ότι περιστατικά που έχουν βιώσει κάποια στιγμή στη ζωή τους, περιείχαν στην πραγματικότητα κάποια μορφή έμφυλης βίας.
«Είναι επίπονο για μια γυναίκα να συνειδητοποίει ότι για 20 χρόνια ήταν σε ένα γάμο, όπου βίωνε σωματική, ψυχολογική ή συναισθηματική βία. Και μπορεί να πενθήσει γι’ αυτό, να εκφράσει θυμό, απογοήτευση, θλίψη. Έπειτα, όμως, η διαδικασία αυτή γίνεται λυτρωτική, απελευθερωτική και η γυναίκα μεταβολίζει την εμπειρία της σε δύναμη», λέει η Βιβιάνα.
Η Shirin εξομολογείται πόσο η ίδια εμπνέεται και παίρνει δύναμη από τις γυναίκες που συναναστρέφεται, «όταν βλέπω πόσο δυνατές νιώθουν και πόσο ανεξάρτητες γίνονται, όταν αποκτήσουν επίγνωση των δικαιωμάτων τους και συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι πλέον μόνες».
Η Fatmata συμμετέχει στη συνάντηση μαζί με το μόλις τριών μηνών κοριτσάκι της.
«Από τότε που συνάντησα τους ανθρώπους της Διοτίμα, η ζωή μου άλλαξε πολύ. Όταν ήρθα στην Ελλάδα και ενώ ήμουν έγκυος, μου έδωσαν δύναμη και ελπίδα», περιγράφει και η ευγνωμοσύνη διακρίνεται στον τόνο της φωνής της.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι έχει επιλέξει να δώσει στην κόρη της το όνομα της δικηγόρου του Κέντρου Διοτίμα που την εκπροσώπησε στη διαδικασία ασύλου. Όπως η ίδια λέει, χάρη στη βοήθεια που έχει λάβει, νιώθει πλέον πιο δυνατή και σίγουρη για να υποστηρίξει και εκείνη την κόρη της με τη σειρά της.
Οι συναντήσεις γυναικών γίνονται στο πλαίσιο προγράμματος «Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Έμφυλης Βίας» της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες που υλοποιείται από το Κέντρο Διοτίμα με την οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρόγραμμα πραγματοποιείται στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Λέσβο και τη Χίο, προσεγγίζοντας ολιστικά το θέμα της προστασίας των γυναικών που έχουν βιώσει έμφυλη βία. Εκτός από την ενδυνάμωση των γυναικών λειτουργεί θετικά και ως προς την ένταξη και την κοινωνικοποίησή τους, συνδυάζοντας δωρεάν νομική βοήθεια, με εξατομικευμένη ψυχοκοινωνική υποστήριξη και έναν ισχυρό μηχανισμό παραπομπής όπου αυτό απαιτείται.
Αν και το πρόγραμμα εστιάζει κυρίως σε προσφύγισσες, παράλληλα περιλαμβάνει και δράσεις ενημέρωσης των ανδρών προσφύγων για ζητήματα έμφυλης βίας.
«Οι άνδρες αποδέχονται ότι έχουν έμφυλα στερεότυπα από την παιδική τους ηλικία και είναι πρόθυμοι να ακούσουν. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συνήθως θεωρούν ότι η βία είναι μόνο σωματική, δεν πιστεύουν στη συναισθηματική ή την οικονομική βία. Ωστόσο, οι νέοι αποδέχονται και τις άλλες μορφές βίας», εξηγεί η Shirin.
Λίγο πριν ολοκληρωθεί η συνάντηση των γυναικών η Shirin τονίζει με έμφαση στη Fatmata, τη Hawanatu και τη Memunatu: «Να πιστεύετε στον εαυτό σας! Είστε οι πιο δυνατές γυναίκες που έχω δει και είμαι πολύ περήφανη για εσάς».
Οι γυναίκες χαμογελούν με ικανοποίηση και η Hawanatu χρησιμοποιεί τρεις λέξεις για να εξηγήσει αυτό που βρήκε στην Ελλάδα: αγάπη, ασφάλεια και προσοχή.
«Θέλω τώρα να φροντίσω τον εαυτό μου για να κάνω ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή μου», λέει με χαμόγελο.
*Οι «16 Ημέρες Ακτιβισμού Ενάντια στην Έμφυλη Βία» είναι μια ετήσια παγκόσμια καμπάνια που ξεκινά στις 25 Νοεμβρίου, τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών και διαρκεί έως τις 10 Δεκεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
