Ο εξαναγκασμός ή/και η στέρηση ελευθερίας – αποτελούν έμφυλη βία. Μπορεί να τελεστεί τόσο σε ιδιωτικό όσο και σε δημόσιο χώρο (σπίτι, εργασία, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς κλπ), στρεφόμενη εναντίον της θέλησης του ατόμου.

Εμπεριέχει τη χρήση υπαρκτής ή υποτιθέμενης δύναμης – εξουσίας και χρησιμοποιείται ως μέσο άσκησης κοινωνικού ελέγχου, τιμωρίας και «σωφρονισμού» των ατόμων που την υφίστανται.

Διακρίνεται από τις άλλες μορφές βίας καθώς πηγάζει από την ιστορικά διαπιστωμένη ανισότητα στις σχέσεις κοινωνικής ισχύος/εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, η οποία οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος τους.

Η έμφυλη βία σε όλες της τις μορφές συνιστά ποινικό αδίκημα (συχνά κακουργηματική πράξη) και τιμωρείται αυστηρότατα από την ελληνική νομοθεσία. Μάλιστα με την επικύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης από την Ελλάδα (2018), αποτυπώνονται πλέον με συστηματοποιημένο τρόπο και ποινικοποιούνται μορφές έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, που ως τώρα δεν αναγνωρίζονταν νομικά ως τέτοιες (stalking, οικονομική βία, Ακρωτηριασμός Γυναικείων Γεννητικών Οργάνων, εξαναγκαστικός γάμος).

Ποια άτομα πλήττει;

Οι γυναίκες και τα κορίτσια πλήττονται από την έμφυλη βία, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων. Όλες οι γυναίκες μπορεί να υποστούν έμφυλη βία, ανεξάρτητα από την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, την κοινωνική τάξη και την εθνικότητά τους.

Ωστόσο, οι άνεργες, οι επισφαλώς εργαζόμενες, οι φτωχές γυναίκες και οι μετανάστριες, είναι πιο ευάλωτες, αφού δεν έχουν οικονομική ανεξαρτησία και κοινωνική στήριξη, με αποτέλεσμα να φοβούνται ακόμη περισσότερο να ζητήσουν βοήθεια.

Η έμφυλη βία στρέφεται και εναντίον των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων (λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων, τρανς, ιντερσέξ). Χρησιμοποιείται ως τιμωρία απέναντι σε όσους και όσες «αψηφούν τις νόρμες του κοινωνικού φύλου»

Ποια είναι τα είδη και οι μορφές της;

Σύμφωνα με τους διεθνώς αναγνωρισμένους ορισμούς της έμφυλης βίας (GBVIMS), οι  βασικοί τύποι της είναι τέσσερις: Σεξουαλική, Σωματική, Ψυχολογική και Οικονομική βία. Αξίζει πάντως να επισημανθεί ότι τα τοπικά και εθνικά νομικά συστήματα μπορούν να ορίζουν  διαφορετικά ή /και να έχουν κι άλλες νομικά αναγνωρισμένες μορφές έμφυλης βίας (Gender Based Violence).

Οι μορφές της έμφυλης βίας είναι: Λεκτική, σωματική, ψυχολογική / συναισθηματική κακοποίηση, βιασμός, σεξουαλική βία, σεξουαλική παρενόχληση, εμπορία ανθρώπων (human trafficking), σεξουαλική εκμετάλλευση, οικονομική βία, εξαναγκαστικός γάμος, Ακρωτηριασμός Γυναικείων Γεννητικών Οργάνων, stalking.

Ποιες είναι οι συνέπειές της;

Η έμφυλη βία είναι ιδιαίτερα επώδυνο βίωμα. Οι άμεσες συνέπειές της είναι πολλαπλές. Απειλεί τη σωματική υγεία των γυναικών και των ατόμων, που την έχουν υποστεί ή κινδυνεύουν από αυτή. Οι σωματικές βλάβες, η ψυχική και συναισθηματική αποσταθεροποίηση, οι επιπλοκές στην εγκυμοσύνη, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ακόμη και ο θάνατος, είναι μερικές από τις συνέπειές της.

Οι επιπτώσεις της είναι έντονες στην ψυχική και συναισθηματική υγεία. Ενδεικτικά αναφέρουμε: μετατραυματικό στρες, ανασφάλεια, κατάθλιψη, θυμός, φόβος, ντροπή αυτοκαταστροφική διάθεση. Μάλιστα το θύμα συνήθως κατηγορεί και μισεί τον εαυτό του.

Τέλος δεν εκλείπουν και οι συνέπειες στην κοινωνικότητα των γυναικών, αφού συχνά όσες έχουν υποστεί έμφυλη βία κατηγορούνται οι ίδιες για όσα τους συνέβησαν, στιγματίζονται, απομονώνονται και απορρίπτονται από το κοινωνικό τους περιβάλλον, χάνουν την κοινωνική λειτουργικότητας τους, με συνέπειες και στα παιδιά τους σε περιπτώσεις ενδο-οικογενειακής βίας .

Οι αριθμοί

Η έμφυλη βία παρότι καθημερινό φαινόμενο παραμένει αόρατο, καθώς το ποσοστό καταγγελιών είναι μικρό. Σύμφωνα τη μεγαλύτερη δημοσκοπική έρευνα που έχει διεξαχθεί παγκοσμίως, για τη βία κατά των γυναικών (FRA, 2014),με τη συμμετοχή πάνω από 42.000 γυναικών, ηλικίας από 18 έως 74 ετών, από 28 κράτη μέλη της ΕΕ:

• 1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω
• 1 στις 2 γυναίκες έχει βιώσει ψυχολογική βία από τον σύντροφό της
• 1 στις 8 γυναίκες έχουν υποστεί οικονομική βία από το σύντροφό τους
• 1 στις 10 γυναίκες έχει βιώσει σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω
• 1 στις 20 γυναίκες έχει πέσει θύμα βιασμού
• 1 στις 3 γυναίκες  έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο χώρο εργασίας
• 1 στις 5 νεαρές γυναίκες, μεταξύ 18-29 ετών, έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο διαδίκτυο
• 1 στις 5 γυναίκες έχει βιώσει stalking
• 50 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους κάθε εβδομάδα λόγω της ενδοοικογενειακής βίας, στην Ε.Ε.

Η μηδενική ανοχή απέναντι στην έμφυλη βία είναι η μόνη ενδεδειγμένη λύση. Για την εξάλειψη της, είναι απαραίτητη η συμβολή όλων μας. Γιατί αφορά όλους μας! Μην την προσπερνάς, όταν τη συναντάς δίπλα σου.

** Το άρθρο εντάσσεται στη στήλη Don’t Skip, που περιλαμβάνει άρθρα, κείμενα, συνεντεύξεις κ.λπ., με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού γύρω από το καθημερινό, παγκόσμιο φαινόμενο της έμφυλης βίας. Η στήλη εντάσσεται στην καμπάνια «Don’t Skip– Μην προσπερνάς την έμφυλη βίας», που υλοποιείται με την ευγενική υποστήριξη της εταιρείας Παπαστράτος.