Search
Close this search box.
γραφιστικό σχέδια, μια γυναίκα κρατά ένα ανοιχτό βιβλίο στο κέντρο του οποίου είναι το μεγενθυμένο της στόμα
Εργαστήρι δημιουργικής γραφής για προσφύγισσες στη Μόρια
Γαλλόφωνες από το Καμερούν και το Κονγκό, συμμετέχουν στο εργαστήρι δημιουργική γραφής του Κέντρου Διοτίμα στη Λέσβο, με την υποστήριξη της UNHCR GREECE.

Μπορείς να γράψεις μια τρομακτική ιστορία που σου έλεγαν μικρή, με αστείο όμως τρόπο; Μια φράση που να περιέχει τη λέξη θάλασσα; Ένα γράμμα στην εαυτή σου που ζει στη Μόρια; Μπορούν άραγε οι γυναίκες που έκαναν το μακρύ ταξίδι του ξεριζωμού, που επέζησαν σοβαρών περιστατικών έμφυλης βίας, και τώρα ζουν σε δύσκολες συνθήκες στο camp της Λέσβου, να αισθανθούν καλύτερα μέσω της γραφής;

Σε αυτά τα ερωτήματα θα μας απαντήσει η Μαρία Τζαβάρα, συντονίστρια της Ομάδας Λέσβου του Κέντρου Διοτίμα, παρουσιάζοντας το εργαστήρι δημιουργικής γραφής που οργανώνει –από τον Ιούνιο– κάθε εβδομάδα στη Μόρια.

Το εργαστήρι, στο οποίο συμμετέχουν Γαλλόφωνες γυναίκες κυρίως από το Καμερούν και το Κονγκό, υλοποιεί το Κέντρο Διοτίμα και υποστηρίζει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR GREECE).

Στόχος «είναι η ενεργοποίηση και ενδυνάμωση των γυναικών, η έκφραση της συλλογικής τους φωνής, η επικοινωνία με άλλες γυναίκες,  αλλά και με την τοπική κοινωνία μέσω πιθανής δημοσίευσης κειμένων τους.

Επιπλέον, καθώς οι συνθήκες ζωής στα camps καταλαμβάνουν πολλή από την ενέργεια, τη σκέψη και τα συναισθήματα των γυναικών, γράφοντας για όσα συμβαίνουν εκεί, η καθημερινότητα μπορεί να γίνει καλύτερη» αναφέρει η Μαρία.

Ξεδιπλώνοντας την πορεία ως το νησί

Το κάθε εργαστήρι περιλαμβάνει 3-4 κύκλους συναντήσεων, τις οποίες παρακολουθεί μια κλειστή ομάδα 10-15 γυναικών. Ας αφήσουμε όμως τη Μαρία να πάρει το λόγο:

Η ιδέα προέκυψε αναπάντεχα σε μια συνάντηση ενημέρωσης για νομικά θέματα και δικαιώματα των προσφυγισσών. Μια από τις γυναίκες που συμμετείχαν, κρατούσε μανιωδώς σημειώσεις. Τη ρωτήσαμε αν γράφει ποίηση, γέλασε. «Όχι, σημειώνω όσα μας λέτε. Για να μην ξεχάσω».

Πώς θα ήταν όμως να έγραφαν οι ίδιες τις δικές τους λέξεις; «Θα συμμετείχατε σε κάτι τέτοιο»; ρωτάμε. Δείχνουν σχεδόν όλες ενδιαφέρον. Μιλάμε γι αυτό.

Να έχουμε 2-3 ώρες κάθε εβδομάδα, να γράφουμε μέσω ασκήσεων, να γράφουμε πραγματικές και φανταστικές ιδέες, σκέψεις, ιστορίες, να περιγράφουμε εικόνες από το παρελθόν και το παρόν, να μιλάμε και για το μέλλον. Να επιχειρούμε δηλαδή την ανασύνθεση και σύνδεση κομματιών της πορείας τους ως εδώ, στο νησί, στη χώρα.

Άλλωστε δεν υπάρχει μόνο ο παρών χρόνος και η ιδιότητα της αιτούσας άσυλο ή της προσφύγισσας. Είναι κόρες, μάνες, αδερφές, σύζυγοι, σύντροφοι, είναι γυναίκες με παρελθόν παρόν και μέλλον. Να δούμε πως μπορούμε να το θυμηθούμε αυτό.

Έτσι προέκυψε η ιδέα και ξεκίνησε άμεσα η υλοποίησή της. Ορίσαμε την πρώτη συνάντηση (12/6/19) στο Room 1 του Section C. Συμμετείχαν αρχικά 17 γυναίκες. Άλλοτε με ενθουσιασμό και άλλοτε με σκεπτικισμό «και τώρα τι;». Έμειναν και συνέχισαν οι 15.

Ανακτώντας τον έλεγχο, μέσω της γραφής

Σε κάθε συνάντηση ξεδιπλωνόταν το πλάνο. Τα συναισθήματα πάντοτε ανάμικτα. Λόγω και των συνθηκών. Εκεί. Εδώ.

Σε μια από τις συναντήσεις, τις βρήκαμε όλες να πενθούν. Την προηγούμενη είχε βυθιστεί βάρκα στα ανοιχτά και είχε πεθάνει κόσμος, ανάμεσά τους και μια γυναίκα που κάποιες είχαν συναντήσει στην Τουρκία.

Έγραψαν πολύ εκείνη τη μέρα, για θάλασσες-τέρατα, για λύπες, για θάνατο αλλά και για ζωή και για κολύμπι που θέλουνε να μάθουν για να μη φοβούνται.

Στην πορεία αποκαλύφθηκε και μια ακόμη παράμετρος της ζωής τους στο camp της Μόριας, όπου η γραφή θα μπορούσε να παίξει θετικό ρόλο: Θα μπορούσαν οι γυναίκες να ανακτήσουν κομμάτια ελέγχου της ζωής τους, ίσως και για πρώτη φορά; Να μιλήσουν για όσα εκείνες ορίζουν; Να μιλήσουν δυνατά έτσι ώστε να τα ακούσουν τα αυτιά που εκείνες επιθυμούν;

Γιατί όταν γράφεις, μπορείς να ελέγξεις εσύ, την αρχή, τη μέση και το τέλος μιας ιστορίας. Να μιλήσεις για πραγματικές ιστορίες ή για φανταστικές ή για συνδυασμό τους. Να έχεις τον έλεγχο.

Ξεκινήσαμε εκείνο το μεσημέρι 12 γυναίκες. Δυο γάτες που βρέθηκαν έξω απ’ την πόρτα προκάλεσαν μια μικρή αναταραχή, καθώς οι γάτες όταν κλαίνε είναι κακός οιωνός σε κάποιες αφρικανικές χώρες. Γρήγορα τις απομακρύναμε για να μπορέσουμε να ξεκινήσουμε.

Λέξεις λείες, τρυφερές και λυπημένες

Τους μοιράσαμε τετράδια μπλε σχολικά και στυλό. Γράψανε πάνω το όνομά τους και μετά έγραψαν κι άλλα. Και δεν σταματούσαν.

Κάποιες γυναίκες έλεγαν ότι γράφουν πια και μόνες τους τα βράδια και ξυπνούν με μνήμες που είχαν απωθήσει κι ότι επιτέλους λειτουργεί η μνήμη τους και χαίρονται –κι ας λυπούνται– γιατί καμιά φορά οι μνήμες τους είναι δύσκολες.

Κι ύστερα –σε μια συνάντηση– αφού έγραψαν «μια ιστορία που κάποτε τις τρόμαζε αλλά γραμμένη με αστείο τρόπο» όπως ήθελε η άσκηση, θέλησαν να πάνε εκδρομή και ίσως και για κολύμπι. Να βγουν στην πόλη που δεν γνώριζαν.

Αλλά έκανε κάτι ακόμη αυτό το εβδομαδιαίο μάζεμα για να γράψουμε. Τις έφερε κοντά με έναν ολότελα νέο τρόπο. Τις έμαθε να βλέπουν πράγματα η μια στην άλλη που δύσκολα θα έβλεπαν αλλιώς. Ίσως κάποιες να τις έκανε να κατανοήσουν πόσο κοινά είναι τα προβλήματά τους.

Ανάμεσα σε στεναγμούς, θυμούς για το «περίμενε» (έτσι ονομάζουν σε άπταιστα ελληνικά, το χαρτί με την άρση του γεωγραφικού περιορισμού οι Γαλλόφωνες γυναίκες στη Μόρια) που δεν το παίρνουν, καβγάδες στην πτέρυγα, αφόρητη ζέστη, χαρές για το «περίμενε» που κάποια έπαψε πια να το περιμένει γιατί ω του θαύματος το πήρε πια στα χέρια της, ζήλιες γιατί αυτή και όχι εγώ, αγωνία για ό,τι έρχεται, προσμονή για το επόμενο ταξίδι.

Κι ανάμεσα οι λέξεις, άλλες με πανιά κι άλλες κατεστραμμένες, λείες και κοφτερές, τρυφερές και λυπημένες αλλά όλες στη δικιά τους γη και στη δικιά τους θάλασσα.

share

πρόσφατα άρθρα

Μετάβαση στο περιεχόμενο