Οδηγός φυγής από μια βίαιη σχέση

Αναδημοσιεύουμε το άρθρο του Κέντρου Γυναικείων Μελετών και Ερευνών Διοτίμα στη στήλη «Ρισπέκτ» του VICE Greece, που υπογράφει η υπεύθυνη επικοινωνίας Νατάσα Κεφαλληνού. Στη στήλη«Ρισπέκτ», κάθε Δευτέρα, δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ από επιλεγμένες ανθρωπιστικές οργανώσεις, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άτομα.

«Θέλω να χωρίσω, να ξεφύγω από την κακοποίηση. Φοβάμαι όμως ότι θα με σκοτώσει», «Κι αν κάνει κακό στα παιδιά μου;», «Τρέμω ότι θα βγει το διαζύγιο εις βάρος μου», «Κι αν δεν με πιστέψουν στο δικαστήριο;», «Μπορεί να μου πάρει τα παιδιά…», «Πώς θα τα βγάλω πέρα μόνη μου;», «Μήπως τα παιδιά μου θα χάσουν την ιθαγένεια;», «Δεν έχω χρήματα ούτε για μήνυση».

Συχνά, όταν επισκέπτονται τις υπηρεσίες μας γυναίκες που έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή βία, είναι διστακτικές να χωρίσουν ή και να καταγγείλουν τον κακοποιητικό (πρώην ή νύν) σύζυγο ή σύντροφο.

Βέβαια, το γεγονός ότι πέρασαν το κατώφλι του Κέντρου μοιάζει σαν πρώτο βήμα υπέρβασης του φόβου και της παράλυσης, που προκαλεί η κακοποίηση. Ωστόσο, αυτή είναι η στιγμή που όλοι οι παραπάνω φόβοι «χτυπάνε κόκκινο». Κάτι απολύτως λογικό, καθώς πρόκειται για μια από τις πιο επικίνδυνες περιόδους σε μια κακοποιητική σχέση.

Είναι η φάση που ο δράστης βλέπει πως χάνει τον απόλυτο έλεγχο στη ζωή της συντρόφου/συζύγου του. Εξαγριώνεται και προσπαθεί με κάθε μέσο να αποτρέψει τη φυγή. Το δεδομένο αυτό κάνει αναγκαία τη λήψη μέτρων προστασίας, την κατάρτιση ενός «Σχεδίου Ασφαλείας» από μεριά της επιζώσας.

Παρακάτω, θα δούμε κάποια ενδεικτικά βήματα που είναι χρήσιμο να έχουν κατά νου οι γυναίκες που θέλουν να ξεφύγουν από μια βίαιη σχέση. Φυσικά το κάθε πλάνο απόδρασης δεν μπορεί παρά να είναι εξατομικευμένο, προσαρμοσμένο στις ανάγκες της κάθε γυναίκας, αφού μόνο εκείνη γνωρίζει τι είναι καλύτερο και ασφαλές για την ίδια και τα παιδιά της.

Στο τέλος του άρθρου θα αναφερθούμε σύντομα τόσο στις νομικές ενέργειες που μπορούν να κάνουν τα θύματα, όσο και στις πρόνοιες του νόμου για την προστασία τους.

Προσοχή, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ενημερώσεις από πριν τον δράστη ότι θα τον εγκαταλείψεις

Στο πλαίσιο μιας βίαιης σχέσης είναι εξαιρετικά πιθανό να βρεθείς σε κατάσταση άμεσου κινδύνου. Σε αυτή τη φάση είναι πολύ σημαντικό να εμπιστευτείς το ένστικτο και τα συναισθήματά σου. Αν νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε κίνδυνο, τότε πράγματι κινδυνεύεις.

Κάλεσε άμεσα την αστυνομία (βλ. παρακάτω) ή φύγε γρήγορα παίρνοντας μαζί τα παιδιά σου.

Αν ωστόσο δεν βρίσκεσαι σε επείγουσα κατάσταση είναι σημαντικό να μεθοδεύσεις τη φυγή, έτσι ώστε να κυλίσουν τα πράγματα πιο ομαλά. Προσοχή, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ενημερώσεις από πριν τον δράστη ότι θα τον εγκαταλείψεις.

ΒΗΜΑ 1

Απευθύνσου σε φορείς και υπηρεσίες που υποστηρίζουν θύματα έμφυλης βίας για να λάβεις την απαραίτητη ενημέρωση, πληροφόρηση και στήριξη.

Κάλεσε την Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 (αστική χρέωση) ή στείλε e-mail στο [email protected]. Η γραμμή είναι εθνικής εµβέλειας και μπορείς να μιλήσει 24ώρες το 24ωρο, καθημερινές και Σαββατοκύριακα, με ψυχολόγους και κοινωνιολόγους λειτουργούς που θα σε ενημερώσουν για όλες τις επιλογές που έχεις.

Κάλεσε ή επισκέψου κάποιο από τα 15 Συμβουλευτικά Κέντρα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Οικογενειακής Πολιτικής ή τα 26 Συμβουλευτικά Κέντρα των Δήμων. Τα Κέντρα παρέχουν δωρεάν κοινωνική, ψυχολογική υποστήριξη και νομική συμβουλευτική. Οι υπηρεσίες απευθύνονται τόσο σε Ελληνίδες όσο και σε μετανάστριες/προσφύγισσες, επιζώσες όλων των μορφών έμφυλης βίας.

Μην ξεχάσεις να σβήσεις τα αντίστοιχα ίχνη των κλήσεων ή πιθανόν διαδικτυακών αναζητήσεων.

ΒΗΜΑ 2

Αν υπάρχει κάποιος/α γείτονας/ισσα που εμπιστεύεσαι εξήγησέ του την κατάσταση και ζήτησέ του/της να καλέσει την αστυνομία εάν αντιληφθεί ότι βρίσκεσαι σε κίνδυνο.

ΒΗΜΑ 3

Μάθε τα παιδιά σου να μην μπαίνουν στη μέση όταν υπάρχει ξέσπασμα βίας. Εξήγησέ τους πως να καλούν το 100 σε περίπτωση ανάγκης και τι ακριβώς να αναφέρουν: πλήρες όνομα, διεύθυνση και αριθμό τηλεφώνου.

ΒΗΜΑ 4

Κατάγραψε σε ένα τετράδιο, καλά φυλαγμένο, όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορείς από τα περιστατικά κακοποίησης: ημερομηνία και ώρα, τοποθεσία, λόγια και πράξεις του δράστη, αυτόπτες μάρτυρες ή άτομα στα οποία μίλησες μετά κ.ά.

ΒΗΜΑ 5

Άρχισε να μαζεύεις έγγραφα που «τεκμηριώνουν» τα περιστατικά κακοποίησης. Συγκεκριμένα: βεβαιώσεις ή αντίγραφα καταγγελίας σε αστυνομία/εισαγγελία, γνωμάτευση γιατρού, ιατροδικαστική έκθεση κ.ά.

Για παράδειγμα, σε περίπτωση τραυματισμού –ακόμη και αν δεν κάνεις καταγγελία, ακόμη και αν σου φαίνεται επιπόλαιο το τραύμα – πήγαινε σε κάποιο εφημερεύον νοσοκομείο. Μετά την εξέταση σου, ζήτησε την καταγραφή του περιστατικού στο βιβλίο συμβάντων του νοσοκομείου ως «κακοποίηση» και πάρε αντίγραφο.

Φωτογράφισε τις πληγές και τους μώλωπές στο σώμα σου.

Να θυμάσαι ότι η καταγραφή του περιστατικού αποτελεί σημαντικό αποδεικτικό στοιχείο και είναι πολύτιμη στις διαδικασίες που θα ακολουθήσουν (π.χ. διαζυγίου).

ΒΗΜΑ 6

Συγκέντρωσε όλα τα απαραίτητα έγγραφα, τόσο τα δικά σου όσο και των παιδιών σου: ταυτότητα, βιβλιάριο υγείας, διαβατήριο, κάρτες και βιβλιάρια τραπεζικών λογαριασμών, δίπλωμα οδήγησης και άδεια αυτοκινήτου, πιστοποιητικά π.χ. γέννησης, οικογενειακής κατάστασης, εκκαθαριστικό εφορίας, σημαντικές ιατρικές εξετάσεις, έγγραφα που σχετίζονται με την εργασία, σχολικά έγγραφα, άδεια παραμονής και εργασίας.

Βγάλε αντικλείδι του σπιτιού και του αυτοκινήτου. Φύλαξέ τα σε σημείο που είναι αδύνατον να τα βρει εκείνος και μπορείς να τα πάρεις άμεσα σε περίπτωση φυγής.

ΒΗΜΑ 7

Απομνημόνευσε τα τηλέφωνα που μπορεί να σου χρειαστούν σε περίπτωση ανάγκης: π.χ. Αστυνομία (100 ή 112), ΕΚΑΒ (166), Πυροσβεστική (199), Γραμμή SOS 15900 ή τηλέφωνα φορέων και ξενώνων, έμπιστων φίλων και συγγενών, δικηγόρου.

Παράλληλα, κατάγραψε τα χρήσιμα τηλέφωνο σε ένα τετράδιο.

Μετά τη φυγή, είναι αναγκαίο να αποκτήσεις νέο και απόρρητο νούμερο. Μην ξεχάσεις να απενεργοποιήσεις στην συσκευή του κινητού τις «υπηρεσίες τοποθεσίας» ή ό,τι άλλο σχετικό θα μπορούσε να «φανερώσει» την τοποθεσία της στον δράστη.

ΒΗΜΑ 8

Απευθύνσου σε κάποια/ον έμπιστο συγγενή ή φίλο/η, που είσαι σίγουρη ότι θα σε βοηθήσει σε περίπτωση ανάγκης.

Δώσε της/του να φυλάξει μια βαλίτσα με όλα τα είδη πρώτης ανάγκης που έχεις μαζέψει (λίγα ρούχα, απαραίτητα έγγραφα και αντικλείδια, χρήματα, ένα-δύο αγαπημένα πράγματα δικά σου και των παιδιών).

ΒΗΜΑ 9

Προσπάθησε να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου στην ασφαλή διαφυγή. Εντόπισε την οδό που θα σε απομακρύνει από το σπίτι με ταχύτητα και ασφάλεια. Κάνε ένα πρόχειρο σχεδιάγραμμα του σπιτιού σου, όπου θα λάβεις υπόψη τα παράθυρα, τις πόρτες, τις εξόδους.

Σκέψου σε ποιο δωμάτιο θα μπορούσες να έχεις πρόσβαση σε τηλέφωνο και ταυτόχρονα σε έξοδο διαφυγής. Μπορείς αυτό το δωμάτιο να το κλειδώσεις εσωτερικά;

ΒΗΜΑ 10

Προσπάθησε να ανακαλείς στη μνήμη σου το προσωπικό σου σχέδιο ασφάλειας όσο πιο συχνά μπορείς.

ΒΗΜΑ 11

Μετά τη φυγή, απόφυγε να μείνεις στο σπίτι κάποιου ατόμου που γνωρίζει ο κακοποιητής. Αν δεν έχεις σπίτι ή χρήματα απευθύνσου σε κάποιον από τους 21 Ξενώνες της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Οικογενειακής Πολιτικής και του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), που έχουν απόρρητη διεύθυνση.

Για να παραπεμφθείς σε ξενώνα, χρειάζεται να καλέσεις στο 15900 ή σε κάποιο συμβουλευτικό κέντρο. Επειδή η διαμονή σε ξενώνα απαιτεί τη διεξαγωγή ιατρικών εξετάσεων και ψυχιατρική εκτίμηση από δημόσιο νοσοκομείο, διαδικασίες που κρατούν κάποιες μέρες – αν είσαι σε έκτακτη ανάγκη απευθύνσου στον Ξενώνα Φιλοξενία Κακοποιημένων Γυναικών του Δήμου Αθηναίων, που λειτουργεί σε 24ωρη βάση.

Στους ξενώνες μπορείς να διαμείνεις –είτε είσαι Ελληνίδα ή αλλοδαπή– μαζί με τα παιδιά σου (σε περίπτωση αγοριών μέχρι 12 ετών). Εκεί θα λάβεις δωρεάν συμβουλευτική, ψυχολογική και υλική στήριξη (π.χ. τρόφιμα, ρούχα).

Είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι οι ξενώνες αποτελούν προσωρινή λύση, μέχρι να αποκτήσεις δική σου στέγη και οικονομική αυτονομία. Έτσι, η φιλοξενία διαρκεί μέχρι τρεις μήνες, με δυνατότητα παράτασης μόνο αν συντρέχουν σοβαροί λόγοι.

Η διαδικασία μίας καταγγελίας: Η ενδοοικογενειακή βία είναι ποινικό αδίκημα

• Είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι η ενδοοικογενειακή βία είναι σοβαρότατο ποινικό αδίκημα που τιμωρείται με αυστηρότατες ποινές από τον ελληνικό νόμο (Ν. 3500/2006).

Οι πράξεις που τιμωρούνται βάσει του παραπάνω νόμου είναι: η σωματική βλάβη (ποινή 1-15 έτη), ο εξαναγκασμός μέλους οικογένειας σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή στην οποία δεν υποχρεούται με τη χρήση βίας ή απειλής και η ενδοοικογενειακή απειλή (έξι μήνες-πέντε έτη), η προσβολή της αξιοπρέπειας, με ιδιαίτερα ταπεινωτικό λόγο ή έργο (μέχρι δύο έτη), η απειλή μάρτυρα ή μέλους της οικογένειας, με σκοπό την παρακώλυση απονομής δικαιοσύνης (τρεις μήνες-τρία έτη).

Ο εκτός ή εντός γάμου βιασμός (5-20 έτη) και η ασέλγεια (μέχρι 10 έτη) τιμωρούνται με βάση τον Ποινικό Κώδικα.

• Είναι σημαντικό να ξέρεις ότι η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί αυτεπάγγελτα διωκόμενο αδίκημα, οπότε δεν είναι αναγκαίο να κάνεις μήνυση. Σύμφωνα με το νόμο αρκεί η καταγγελία ή πληροφορίες, καταθέσεις μαρτύρων, οποιοδήποτε άλλο στοιχείο, που θα λάβει γνώση ο/η Εισαγγελέας, ώστε να ασκήσει ποινική δίωξη.

Ωστόσο, επειδή στην πράξη συνήθως δεν ασκείται ποινική δίωξη μόνον με την καταγγελία ή τις καταθέσεις μαρτύρων, είναι σημαντικό οι καταγγέλλουσες να επιμένουν και να καταθέσουν μήνυση στην εισαγγελία ή την αστυνομία. Μόνο έτσι θα κινηθεί η διαδικασία.

Τέλος, με δεδομένο ότι πρόκειται για αυτεπάγγελτα διωκόμενο αδίκημα, πρέπει να γνωρίζεις ότι από τη στιγμή που θα σχηματιστεί δικογραφία, η διαδικασία δεν μπορεί να διακοπεί.

• Αν ο (πρώην ή νυν) σύζυγος ή σύντροφός ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειάς σου σε κακοποιεί με τους παραπάνω τρόπους μπορείς να το καταγγείλεις στην αστυνομία ή την εισαγγελία. Ζήτησε αμέσως μετά να λάβεις αντίγραφο από το βιβλίο συμβάντων. Η αστυνομία είναι υποχρεωμένη να παραλάβει την αίτησή σου και να σου χορηγήσει το αντίγραφο.

Καταφεύγοντας στο αστυνομικό τμήμα να ξέρεις ότι οι αστυνομικές αρχές είναι υποχρεωμένες: να ερευνήσουν την καταγγελία, να καταγράψουν το περιστατικό στο βιβλίο αδικημάτων και συμβάντων, να ενημερώσουν εγγράφως τον/ την Εισαγγελέα.

Από την εμπειρία μας βέβαια γνωρίζουμε ότι συχνά τα θύματα αποθαρρύνονται από τις αστυνομικές αρχές: «Γύρνα σπίτι σου», «βρείτε τα», «δεν σκέφτεσαι τα παιδιά σου;», «που να μπλέκεις;» είναι μερικές από τις στερεοτυπικές φράσεις που μπορείς να ακούσεις.

Σε αυτή την περίπτωση επίμεινε ότι η αστυνομία είναι υποχρεωμένη να δεχθεί την καταγγελία σου, διότι σύμφωνα με τον Νόμο 3500/2006 η ενδοοικογενειακή βία είναι αυτεπαγγέλτως διωκόμενο αδίκημα. Αν παρόλα αυτά συνεχίζεις να αντιμετωπίζεις προβλήματα κάλεσε τον /ην δικηγόρο σου ή το 15900 ώστε να ενημερωθούν οι αστυνομικοί.

Τέλος αν είσαι τραυματισμένη η Αστυνομία πρέπει να σε παραπέμψει στον/την ιατροδικαστή, αν δεν το κάνει ζήτησε το εσύ. Μην ξεχάσεις να ζητήσεις αντίγραφο της ιατροδικαστικής έρευνας.

• Είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο νόμος σου παρέχει πολλαπλή προστασία, απαγορεύοντας στο άτομο που σε κακοποιεί ή σε απειλεί να πλησιάζει εσένα, τα παιδιά, τους/τις συγγενείς σου ή τους/τις μάρτυρες οπουδήποτε (στο σπίτι, στο σχολείο, στη δουλειά κ.ά.).

Αν αισθάνεσαι ότι εσύ, τα παιδιά σου ή κάποιο άλλο κοντινό σου πρόσωπο κινδυνεύετε, ζήτησε από το Πρωτοδικείο την έκδοση ασφαλιστικών μέτρων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται: μετοίκηση, απαγόρευση προσέγγισης των χώρων διαμονής και εργασίας σου κ.ά. Η παραβίαση των ασφαλιστικών μέτρων μπορεί να επιφέρει σύλληψη ή/και χρηματική ποινή.

• Εκτός από καταγγελία μπορείς να υποβάλλεις και μήνυση για ενδοοικογενειακή βία στο αστυνομικό τμήμα ή την εισαγγελία. Μάλιστα αυτή η ενέργεια είναι αρκετά σημαντική σε περίπτωση διαζυγίου γιατί αποδεικνύει τον ισχυρό κλονισμό του γάμου. Προσοχή: Η μήνυση υποβάλλεται χωρίς την προσκόμιση παράβολου.
• Μάλιστα αν η μήνυσή σου γίνει στα πλαίσια του «αυτοφώρου», η αστυνομία είναι υποχρεωμένη να αναζητήσει, να συλλάβει και να οδηγήσει, εντός 48 ωρών, τον δράστη στον εισαγγελέα, ο οποίος θα τον παραπέμψει να δικαστεί. Στο δικαστήριο μπορείς να ζητήσεις την επιβολή περιοριστικών όρων μέχρι τη δίκη.
• Για όλα αυτά καλό είναι να απευθυνθείς σε δικηγόρο, που θα σε ενημερώσει λεπτομερώς για τα δικαιώματά σου, την προστασία που μπορεί να σου παρέχει ο νόμος και τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσεις, ανάλογα με τις δικές σου ανάγκες και την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι.

Στην περίπτωση που δεν έχεις την οικονομική δυνατότητα να πληρώσεις δικηγόρο, απευθύνσου σε κάποιο συμβουλευτικό κέντρο το οποίο θα σε ενημερώσει για τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσεις ώστε να σου οριστεί δωρεάν δικηγόρος από το Δικηγορικό Σύλλογο της περιοχής σου.

Και μην ξεχνάς

Κανένας δράστης δεν είναι παντοδύναμος. Κανένα θύμα δεν είναι αδύναμο.